Studenten inspireren om 'eigen krijtstrepen' te trekken

Van draaiboek naar eigen regie

Tot nog toe heeft Iris alles volgens het boekje gedaan. Ze is na de havo direct gestart met de studie verpleegkunde (voor haar lag deze keuze voor de hand) en heeft de studie zonder vertraging doorlopen. In 'het draaiboek' staat nu dat op een studie een serieuze baan volgt, want dat is volgens Iris de verwachting van de buitenwereld, maar iets in haar komt in opstand en ze denkt bewust na over alternatieven. Ze vindt het echter erg moeilijk om zichzelf toe te staan te breken met de verwachtingen van buitenaf. Een tussenjaar vindt ze bedreigend, want "al mijn tijd was altijd gestructureerd" en "ik denk dat ik niet niet-nuttig bezig kan zijn". Er moet dan zeker wel een uitgestippeld plan zijn. Ook is er voor haar een strenge scheidslijn tussen studeren en werken. Werken betekent vijf dagen in de week met veel verantwoordelijkheid aan de slag. In het gesprek probeer ik haar te stimuleren om wat ruimer te kijken naar werken, naar manieren om haar leven de komende maanden vorm te geven maar ook naar wat nuttig is en wie dit voor ons definieert.

Struikelen als kans

Iris is één van mijn studenten, maar haar casus is exemplarisch voor een aantal gesprekken die ik de laatste tijd heb gevoerd en die me aan het denken hebben gezet. Veel van onze aandacht als studentbegeleiders gaat uit naar studenten die om verschillende redenen kampen met de studie, niet duurzaam tot een studiekeuze kunnen komen en waar er veel problemen thuis zijn. Door dit gesprek besef ik me dat ook een rechtlijnige biografie haar uitdagingen heeft. Struikelen biedt de kans om je eigen draaiboek te schrijven – als alles altijd volgens plan verloopt kan het lastig zijn om bewust je eigen keuzes te maken.

Maatschappelijke kaders

Daarnaast zet het me aan het denken omdat het gesprek met deze studente een inkijk geeft in wat in onze maatschappij over het algemeen als waardevol of nuttig wordt gezien en hoezeer dit de ruimte kan beperken die jonge mensen voelen. Iris is bang dat ze achter loopt als ze niet meteen het onderste uit de kan haalt en serieuze stappen in haar carrière zet. Kom ik dan nog aan de bak? Hoe staat het straks op mijn CV als ik niet meteen voltijd aan de slag ga? Maar ook: ik wil even pauzeren, maar ik weet niet hoe dat gaat – wat doe ik met tijd die niet van buitenaf gestructureerd is, want dit heb ik nooit geleerd?

Aannames bevragen

Wat mijn functie als Studiekeuzeadviseur op Hogeschool Leiden zo boeiend maakt, is dat in de  individuele keuzedilemma's zoals dat van Iris hierboven de maatschappelijke vraagstukken regelmatig duidelijk naar voren komen. Dat maakt het soms ook ontzettend lastig om te helpen, want de denkpatronen die de student dan in de weg zitten, zijn vaak in jarenlange socialisatie gevormd. Toch vind ik het de moeite waard om mijn gesprekspartner uit te nodigen om eigen aannames te bevragen en zich niet bij voorbaat te laten inperken door 'hoe het hoort'. "We zullen wel zien of het overgrote deel van de zogenaamd absolute grenzen die de wereld voor ons trekt, geen onschuldige krijtstrepen blijken te zijn", verwoorde de Duits-Russische schrijver en psychoanalytica Lou Andreas-Salomé deze houding al in de 19e eeuw. En als een vrouw in de 19e eeuw maatschappelijke conventies overboord kan gooien, dan kunnen wij dat toch zeker ook zo nu en dan…

*De naam is om privacy-redenen veranderd.