Persoonlijke vorming
Hoe leer ik mijn studenten dat er een enorm verschil zit in een leven dat je ‘overkomt’ of een leven waarbij jouw denken en voelen als ervaring een leidraad kan zijn? Waarbij je belemmeringen opruimt, een horizon creëert met mogelijkheden én waarbij je verlangens leert identificeren? Deze belangrijke bildungsactiviteit voor mij als docent en begeleider van jong volwassen mensen vind ik soms een zoektocht.
Reflecteren
Hij was net 17 toen hij startte met de voltijd studie Toegepaste Psychologie. Hij zit tegenover me met een gedreven blik. Tijdens dit gesprek merk ik op dat hij kan reflecteren op zijn gedrag en houding en dat hij zich de afgelopen week bewust geworden is van het feit dat het water aan zijn lippen staat. Hij constateert dat hij zijn studie anders moet gaan aanpakken om de benodigde 50 studiepunten te krijgen die nodig zijn om een negatief bindend studieadvies aan het einde van het schooljaar te voorkomen. Het was zijn begin naar bewustwording, een start naar persoonsvorming.
Opvoeden
Weten we in deze wereld eigenlijk nog wel hoe we jonge mensen kunnen opvoeden? Mondigheid en burgerschap, daar werden veel jongen mensen op aangesproken de afgelopen jaren. Ik zie een schone taak in het opvoeden van studenten als studieloopbaanbegeleider maar vind het ook een hele opgave om studenten te leren hun eigen verstandige en morele keuzes te maken.
Iemand zijn
De gedegen studie ‘Iemand zijn’ geschreven door Joep Dohmen, biedt een mooi denkkader om te leren om je eigen zinvolle en verantwoord leven te leiden. Dohmen doet met zijn boek een vormingsvoorstel en biedt een bildungsvisie voor een zinvol bestaan aan de hand van filosofie. Een citatie uit het voorwoord van ‘Iemand zijn’:
Het is belangrijk dat we weer leren hoe we ons eigen leven vorm kunnen geven. Het is wel degelijk mogelijk dat we onszelf beter gaan begrijpen. We kunnen onze emoties en verlangens onderzoeken en gaandeweg ontdekken wat we echt willen
Dohmen staat met zijn bestaansethiek op de schouders van grote denkers en filosofen. Hij biedt daarmee inspiratie om ‘bildung’ ofwel persoonsvorming op een hogeschool vorm te geven en benut de filosofie om studenten hiermee ook in hectische tijden een betekenis- en zinvol leven te leren leiden. Dohmen neemt ons mee met de vraag wat het betekent om vandaag de dag een mens te vormen.
Bepalen van identiteit
Tijdens mijn studie Begeleidingskunde maakte ik kennis met de hermeneutiek. Volgens die hermeneutiek wordt onze identiteit mede bepaald door de betekenis die wij aan dingen geven. Identiteit en betekenis staan niet los van elkaar maar krijgen mede vorm door iemands zelfinterpretatie. Dat leven en die identiteit kan bovendien nooit begrepen worden zonder de verwijzing naar anderen die ons omringen. Ook Dohmen gebruikt de hermeneutiek als onderlegger voor zijn visie op persoonlijke vorming. Hij stelt dat bij de vorming van het individu ook een ander nodig is, en dat het individu zichzelf alleen maar kan uitvinden in dialoog met betekenisvolle anderen.
Aanzet tot persoonsvorming
Voor de kerstvakantie had ik met een groep van mijn studenten een aanzet tot persoonsvorming gegeven. Hun inzet viel tegen en de cijfers ook. Ik stelde hen vragen als: Waarover gaat jullie leven? Hoe hebben jullie geleerd om te gaan met tegenslag en hoe kan ik jullie intrinsieke motivatie voor deze studie bevorderen? Ik kreeg maar mondjesmaat antwoord. Maar kennelijk resoneerde iets in mijn verhaal, want twee studenten kwamen op dit gesprek terug.
Zijn reis naar volwassenheid was begonnen. Zonder dat hij alles al helemaal begreep zag ik een rijping in bewustzijn.
Rijping in bewustzijn
Ik sluit me aan bij Dohmens visie dat we ons gaandeweg bewust kunnen worden van de invloeden die we onderweg in ons leven ondergaan. Ik zag dat gebeuren bij de jongeman waar ik mijn verhaal mee begon. Hij begreep ineens waar hij vandaan kwam. Hij werd zich bewust van de rol van zijn ouders, hun visie op het leven en hoe hij het zelf anders zag. Zijn eigen waarden popten op. In het gesprek dat ik met hem had, werden die waarden zichtbaar. Zijn reis naar volwassenheid was begonnen. Zonder dat hij alles al helemaal begreep zag ik een rijping in bewustzijn. En daarmee de eerste stap naar eigen wil en motivatie voor de studie Toegepaste Psychologie.