Op weg naar vakbekwaamheid
Als leerkracht in het basisonderwijs ben je een schakel-en-aanpas-expert. De activiteiten in je klas denk je uit op verschillende niveaus, vanuit verschillende perspectieven en rekening houdend met een grote diversiteit aan verschillen. Je vakmanschap als leerkracht wordt zichtbaar als je je einddoel voor ogen houdt, maar onderweg je koers kunt aanpassen als de situatie daar om vraagt.
Wat moet je als leerkracht kunnen?
Een aantal weken geleden bezocht Maurice Limmen, voorzitter van de Vereniging Hogescholen, onze hogeschool. In een rondetafelgesprek met studenten en docenten van de Pabo werd ons de vraag gesteld wat volgens ons belangrijk was dat een student aan de Pabo aangeboden moet krijgen tijdens de studie om straks als een vakbekwaam professional te starten. Ik was onder de indruk van het antwoord van een van de studenten. Deze student benadrukte dat alle aangeboden vakinhouden tijdens de studie hen ‘rijkere’ studenten maken, maar dat het vooral belangrijk is dat je als leerkracht goed leert afstemmen op wat je klas van je vraagt.
Adaptief vermogen
Met dit antwoord verwoordde de student een essentieel aspect van het beroep: adaptief vermogen. Inspelen op wat jouw leerlingen nodig hebben om zich te ontwikkelen. Met een glimlach van oor tot oor liep ik na afloop van het gesprek terug naar mijn werkplek, terugdenkend aan het gesprek en mijn eigen ervaringen voor de klas.
Als een ware kameleon paste ik mij als leerkracht aan om de leerlingen onderwijs te bieden waardoor ze konden groeien.
Al varende de koers durven wijzigen
Na het afronden van mijn eigen Pabo-opleiding had ik het geluk dat ik meteen een baan vond. In tegenstelling tot nu waren in ‘mijn tijd’ de scholen goed bemand en kon niemand zich voorstellen dat een lerarentekort zoals nu werkelijkheid zou kunnen zijn. Via een invalbaan als onderwijsassistent tijdens mijn studie kon ik, toen al mijn studiepunten binnen waren, aan de slag in mijn eigen onderbouwgroep in het speciaal onderwijs voor leerlingen met een meervoudige beperking of langdurige ziekte. Op deze school heb ik leren plannen, maar ook om hier regelrecht vanaf te wijken als het plan wat ik bedacht had, niet aansloot bij de onderwijsbehoeften van mijn leerlingen op dat moment.
Bij binnenkomst in de klas probeerde ik een inschatting te maken van hoe ieders pet erbij stond die morgen: gezondheid? Stemming? Energie? Motivatie? Etc. Op basis van mijn eerste indruk maakte ik de afweging voor wie ik de geplande leeractiviteit volgens plan kon laten doorgaan en voor wie ik voor een 180 graden andere ontwikkeltaak (in een split second) koos. Als een ware kameleon paste ik mij als leerkracht aan om de leerlingen onderwijs te bieden waardoor ze konden groeien.
Transfer naar de Pabo
Mijn ervaringen als juf in het basisonderwijs neem ik mee de klas in op de Pabo. Als een goed gevulde rugzak, draag ik mijn professionele successen, maar vooral ook de o zo leerzame faalervaringen met mij mee. Ik gebruik ze als lesmateriaal en ben continu op zoek naar de vertaalslag om studenten afstem-vaardigheden te helpen ontwikkelen. Ik denk dat ik dit een van de leukste dingen blijf vinden van mijn werk als docent: kijken hoe ik mijzelf als docent inzet om de student te begeleiden in zijn of haar ontwikkeling. Want wat kan ik doen om ze te laten groeien en wat heb ik daarvoor nodig? Wat kan ik doen om hen te ondersteunen op hun ontwikkelpad richting vakbekwaamheid? Hoe bereid ik ze voor op een beroepspraktijk waar goed kunnen plannen essentieel is, maar daarvan kunnen afwijken, als de situatie daar om vraagt, minstens even belangrijk?
We vullen de spreekwoordelijke ervarings-rugzakken van de student door creatief handelen in verschillende situaties te oefenen.
Kameleons in opleiding
De basis voor deze kameleon-skills ligt, denk ik, in de onderzoekende houding van de student tijdens de opleiding. Oprechte nieuwsgierigheid en willen weten hoe je het onderwijs voor je leerlingen passend kunt vormgeven vormt de kern van ons beroep. Dit maakt adaptief handelen een vanzelfsprekendheid. Als docent, mentor en stagebegeleider creëren we samen met medestudenten leersituaties waarin we studenten uitdagen. Zo bieden we ze oefenmomenten, laten we ze hun mening vormen en hardop denken. Ook geven we ruimte om feedback te geven en stimuleren we ze om goede vragen te stellen. Om te leren afstemmen op de dynamiek van een klas creëren georganiseerde chaos-situaties. We vullen de spreekwoordelijke ervarings-rugzakken van de student door creatief handelen in verschillende situaties te oefenen.
Synoniem
Tijdens het schrijven van deze blog merk ik dat ik door het beroep van leerkracht te beschrijven aan de hand van thema’s steeds meer besef hoe leerkracht en docent zijn een deel van mij is. Het is niet alleen een beroep. Je ‘bent’ echt een juf, een meester, een leerkracht, een docent. Het Grieks kent het woord ‘meraki’ en dit omvat denk ik alles wat het beroep voor mij kenmerkt. ‘Meraki’ betekent dat je iets doet met ziel, creativiteit of liefde en dat je iets van jezelf in je werk stopt. Ik denk dat ik HET synoniem voor ‘leerkracht/docent’ gevonden heb :).