Zoveel meer dan jullie zien

Een tijdje geleden was ik na een les nog wat aan het napraten met een paar studenten over mijn keuze om onderwijs te gaan geven. Zij verbaasden zich daarover, want ‘U kunt toch zoveel meer!’ . Kennelijk vonden deze studenten dat een baan als docent minder is dan een baan in de farmacie of werken als onderzoeker. Wat is dat toch, dat mensen denken dat een baan als docent niet uitdagend zou zijn? Alsof je onder je niveau werkt en alleen maar lessen draait en toetsen nakijkt. Mijn reactie naar mijn studenten was: ‘Maar ik doe ook zoveel meer dan jullie zien!’.

Onderwijs lijkt op onderzoek

Toen ik de overstap van onderzoek naar onderwijs maakte, kwam ik erachter dat onderwijs echt veel meer is dan alleen maar lesgeven. Sterker nog: onderwijs komt in veel opzichten overeen met onderzoek! Je moet alles heel goed uitdenken, zodat je onderwijs (en je toets) valide en betrouwbaar is. Kijk! Dit zijn termen waar ik als onderzoeker heel erg bekend mee was. Voor de niet-onderzoekers die dit lezen: validiteit is letterlijk ‘meten wat je wilt weten’. Een voorbeeld dat ik altijd meegeef aan mijn studenten is een onderzoek van de NS waarin ze de reinheid van de treinen hadden beoordeeld zonder de wc’s in de trein mee te nemen. Tja…

Vertaald naar het onderwijs betekent dit dat je wel leuk en enthousiast les kunt geven over H1 t/m 8, maar als blijkt dat studenten daar niets aan hebben omdat het niet relevant is, of omdat ze nooit hebben geleerd om die informatie te gebruiken in een casus of de praktijk, dan klopt er iets niet aan je opleiding. Pas wanneer je vanuit het beroep terug redeneert naar gewenste competenties, en de daarbij behorende indicatoren, leeruitkomsten en criteria voor de toets, dán kun je gaan nadenken over hoe je de lessen moet inrichten. En of H1 t/m 8 daar wel bij hoort.

Cijfers geven

Bij betrouwbaarheid gaat het erom of de toets die je aan het einde van de cursus afneemt telkens hetzelfde resultaat zou geven. Niet alleen of de student hetzelfde antwoord zou geven op een vraag, maar ook of ik (of een collega) telkens hetzelfde oordeel zou geven. Als ik een toets nu nakijk en een zeven zou geven, dan moet dat volgende week ook nog steeds een zeven zijn. En mijn collega zou ook een zeven moeten geven. Dat is redelijk makkelijk met multiple choice-tentamens, maar op mijn opleiding toetsen we veel met zgn. beroepsproducten: marketingplan, adviesgesprek, voorlichtingscampagne en in mijn cursus: onderzoeksartikelen. Ik kan je vertellen: we zijn heel veel tijd kwijt aan het afstemmen van hoe we gaan beoordelen. Want wat versta je onder ‘de student heeft een heldere probleemanalyse opgesteld’? En wanneer is dat dan een zes? En wanneer een negen? Of een vier?

De basis moet staan

Mijn studenten leren tijdens onze onderzoekslessen dat ze hun onderzoeksopzet goed moeten neerzetten, omdat ze anders aan het einde van hun onderzoek geen juiste conclusies kunnen trekken. Als het fundament niet klopt, staat je huis straks scheef. Dat werkt dus net zo in het opzetten van het onderwijs. Stel wij denken niet goed na wat de studenten moeten kunnen en waarom. Dan heeft de student misschien aan het einde van de cursus wel iets geleerd, maar niet datgene wat hij/zij nodig heeft in het werkveld. Of wel het juiste geleerd, maar we hebben niet betrouwbaar getoetst of de student het echt beheerst.

Alles hangt samen

Daarnaast is er ook opbouw in het curriculum (de volgorde van cursussen van jaar 1 t/m 4), en samenhang met verschillende andere leerlijnen. Dit alles betekent dat je niet zomaar je onderwijs kan wijzigen. Ik kan wel de woonkamer (toetsvorm) van mijn huis (cursus) verbouwen, maar als ik daarmee een draagbalk weghaal, stort alles in elkaar. Stel nu dat we een cursus waarin onze studenten een mondeling advies moeten geven wijzigen, en dat ze nu over dat onderwerp een schriftelijk betoog moeten schrijven. Dan is onze collega van de leerlijn ‘communicatie’ niet blij, want dan hebben we ineens alle lessen rondom een mondeling adviesgesprek eruit gesloopt. Waar leren de studenten nu in de opleiding deze adviesvaardigheden? Daarom gaan grote wijzigingen alleen in overleg met de curriculumcommissie. Dat maakt het aanpassen van onderwijs een traag proces, maar zonder dat stort een opleiding als een kaartenhuis in elkaar.

Fundamenten leggen

Dus ja, ik doe heel veel meer dan alleen maar lesgeven. Ik denk ook mee over hoe ons onderwijs in elkaar moet zitten. Dat is net zo uitdagend als onderzoek doen! En meehelpen om die fundamenten goed te leggen, is wat mij betreft een van de leukste dingen van mijn baan.