Prestatiedrang

Aanwijsbare problematiek

De foto’s ondermijnen zelfs mijn eigen vertrouwen over mijn uiterlijk, mijn kledingkeuze en mijn sobere make-up op die dag. De jonge meiden die ik spreek zijn tussen de 18 en 23 jaar. Bijna de helft heeft last gehad van psychische problemen in de puberteit, problematiek die doorwerkt in het heden. Ze vertellen er open over en sommigen zijn nog steeds in therapie. Moeite om de aandacht ergens bij te houden, hyperactiviteit, onzekerheid, eetproblemen en genderproblematiek.

Soms zijn de problemen aanwijsbaar terug te voeren op misbruik of trauma’s uit het verleden. Soms op druk vanuit de maatschappij, de ouders en het toegenomen belang dat gehecht wordt aan schoolprestaties. Ook de uiterlijke eisen die sociale media kennelijk stellen en waar de competitie ( wie is het mooist en heeft het leukste en interessantste leven) hoogtij viert kan hier aan bijdragen.

Het uiterlijk en de drang tot presteren

Na de gesprekken met de dames ben ik wat terneergeslagen. Ik vraag me af waarom dat uiterlijk nog steeds (of weer, heeft de feministische golf dan niets voor het vrouwbeeld betekend?) zo belangrijk is. Wat doen we als samenleving toch fout?

Ik proef tijdens de gesprekken dat er, naast het uitblinken op de foto, een enorme drive tot presteren is. Ook wordt duidelijk dat een aanzienlijk aantal graag doorstroomt naar de universiteit.

Een week later lees ik in de Trouw van 22 september 2022 een artikel van Joost van Egmond waarin hij schrijft: “Een universitaire opleiding opent deuren die voor anderen gesloten blijven. Maar heel wat studenten betalen voor dat privilege een hoge prijs.” Het artikel verhaalt over de uit de hand gelopen competitiedrang die veel jonge mensen (en ouders) parten speelt.

We leggen in het onderwijs steeds sterk de nadruk op cognitieve vaardigheden. Die kun je immers meten en dat is aantrekkelijk. Daarin past natuurlijk de onderwaardering van het mbo en ook het idee dat je hbo-studie niet voldoende is. Naarmate het opleidingsniveau stijgt, stijgt ook de studiedruk, blijkt uit onderzoek.

Balans zoeken

Ik vroeg me af hoe ik, als SLB-er, wat van die prestatiedruk weg kan nemen en wat van dat uiterlijke vertoon bij kan sturen. Ik besluit te starten met het creëren van een sfeer van veiligheid in mijn wekelijkse lessen door de studenten te leren kennen, te zien en aandacht te hebben voor hun persoonsvorming. De pedagoog Gert Biesta,(aangehaald in het artikel uit Trouw), noemt dat de kwalificatie, socialisatie en persoonsvorming in balans moeten zijn, maar dat die balans zoek is. Hoe eerlijk waren deze studenten naar zichzelf, hoe was hun zelfbeeld en hoe waren ze zich daarvan bewust?

Fundament van onze maatschappij

Onze samenleving leunt en rust op mensen met een mbo- of hbo-beroepsopleiding. Zij vormen het fundament van onze maatschappij als de doeners en vaak de beslissers van cruciale aspecten in het leven. Ons voedsel, de zorg, ons onderwijs bijvoorbeeld. Wij mogen ons als hbo-instituut bezinnen hoe we willen bijdragen aan dit fundament. Als docenten hebben wij een grote verantwoordelijkheid om dat fundament, in de vorm van het beroepsonderwijs dat we bieden, kleur en aanzien te geven. Ook hebben wij de verantwoordelijkheid om studenten te begeleiden in het vinden van hun pad. Ze te laten weten dat je als mens op je bek kunt gaan, imperfectie kan tegenkomen en dat je pauzes mag nemen om het meten en presteren te omzeilen.

Belangrijke taak als docent

Ik denk dat wij als docenten op een beroepsopleiding een belangrijke taak hebben om balans terug te brengen. Met aandacht voor duidelijkheid over wanneer het goed genoeg is en aandacht voor feedback op inzet en persoonsontwikkeling. Om iets over te houden om aan een ander te geven, straks, als Toegepast Psycholoog.