(H)Erkenning van Ervaring
In een opleiding als ‘social work’ werken veel docenten die oorspronkelijk tot hulpverlener zijn opgeleid. Wij herkennen bepaalde thematiek bij onze studenten en vragen ons regelmatig af ‘waar ligt de grens tussen therapeutisch doceren of educatief begeleiden’, ben ik te gericht op de persoon, moet ik me niet nadrukkelijker richten op de professie? Gelukkig komt er de laatste jaren meer ruimte voor eigen ervaringen. Ik doel op de erkenning van hen die als cliënt/patiënt de zorg kennen en nu als ervaringsdeskundige ondersteunend zijn binnen diezelfde zorg.
Ervaringsdeskundigen
Binnen het onderwijs maken wij dankbaar gebruik van ervaringsdeskundigen. In het programma ‘invloeden op de levensloop’ zit in élk college tenminste de helft van de tijd een ervaringsdeskundige om zijn ervaringsverhaal op het thema van de week te doen. Hij/zij beantwoordt vragen van studenten en stelt zelf vragen aan deze professionals in wording.
Juist díe ongemakkelijkheid is een leermoment.
Leermoment
Ik gaf zelf een college met als thema ‘invloeden van lichamelijke beperkingen en/of Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) op de levensloop’ en had twee ervaringsdeskundigen hierin betrokken. De studenten waren muisstil toen de ervaringsverhalen werden voorgelezen. De vrouwen met NAH legden uit dat ze erg prikkelgevoelig zijn en het nodig hebben om tekst voor te lezen om de draad vast te houden. Na deze verhalen wisten de meeste studenten niet welke vragen ze zouden kunnen stellen. Juist díe ongemakkelijkheid is een leermoment, maar dat wórdt het pas, als ook dát woorden krijgt en men erbij stilstaat dat het ‘zwijgen’ over een beperking/aandoening van invloed is.
Diep respect
De genodigde ervaringsdeskundigen gaven aan dat het voor hen belangrijk is om hun verhaal te kunnen doen. Zij willen van graag betekenis zijn voor aankomende hulpverleners. “Dan heeft het krijgen van NAH tóch nog ergens nut”, zeggen ze. Ik heb diep respect voor de ervaringsdeskundigen die zich kwetsbaar én sterk op weten te stellen. Er gaat een behoorlijke training aan vooraf, niet iedereen met ervaring kan zich als deskundige opstellen. Het vergt dat je afstand kunt nemen en je realiseert dat elke ervaring anders is. Daarnaast is inlevingsvermogen in de luisteraar nodig om de juiste afstemming te vinden zodat in interactie geleerd kan worden.
Ik heb diep respect voor de ervaringsdeskundigen die zich kwetsbaar én sterk op weten te stellen.
Dat kan ik beter
Ik werk als docent al 20 jaar binnen de sociale studies en opvallend veel studenten binnen deze opleidingen hebben zelf ervaring binnen de hulpverlening als cliënt, mantelzorger of via een dierbare die werd opgenomen of behandeld. Ik heb gemerkt dat deze ervaringen bijna altijd aanleiding waren om te kiezen voor een opleiding tot sociaal werker in zorg en welzijn. Of doordat degene zich niet gehoord en slecht geholpen voelde tijdens deze ervaringen en vanuit de insteek ‘dat kan ik beter’ ging studeren. Of juist vanuit goede ervaringen met hulpverleners , waarbij de jongere dacht ‘dat wil ik ook kunnen en doen’, ‘dit is van betekenis’.
Bildung
Binnen de opleiding was nooit zoveel ruimte voor eigen ervaringen, maar dat begint te kantelen. Meer aandacht voor ‘bildung’, geeft meer aandacht voor dit soort eigen ervaringen en erkenning van de waarde ervan. Als opleidingsteam is het soms best moeilijk om ‘op te boksen’ tegen de slechte ervaringen die een student had in de hulpverlening. We weten dat dit meestal niet aan de individuele hulpverlener heeft gelegen, maar vaak alles met het systeem te maken heeft. Wachtlijsten, angst om (niet) in te grijpen, verloop van personeel, protocollering, verst(r)ikking in regelgeving en meer van deze problematiek komt vaak naar voren als ik verhalen hoor van jongeren over wat er in hun leven, in hun gezin misging in relatie tot hulpverlening.
Je moét je eigen issues onder ogen zien en leren hanteren, anders gaat het je professionaliteit in te weg staan.
Ontwikkeling tot professioneel hulpverlener
In de ontwikkeling tot professioneel hulpverlener, doét de persoon er nogal toe, je moét je eigen issues onder ogen zien en leren hanteren, anders gaat het je professionaliteit in de weg staan. Evengoed als bij ervaringswerkers moet je het verschil kennen tussen dat wat van joú is en wat van de ánder is. Je moet weten wanneer het gepast is om de ander deelgenoot te laten zijn van iets van jou, zodat het bijdraagt aan die ander z’n proces en wanneer niet. Dat maakt het verschil tussen het hebben van ervaring en het bieden van ervaringsdeskundigheid denk ik.